Đền Công Đồng, hay còn được các bà, các cụ gọi là Đền Trình Tứ Phủ Công Đồng, là điểm đầu tiên trong hành trình lễ bái tại Phủ Dầy. Đặt tên "Đền Trình" không ngẫu nhiên bởi theo quan niệm từ bao đời nay của dân tộc ta - "đi thưa, về trình", Đền Công Đồng là nơi mọi người đến để trình báo các quan, các thần về sự hiện diện của họ, đồng thời cầu tài, lộc, công danh và bình an.
1. Đền Công Đồng - Phủ Dầy ở đâu?
Đền Công Đồng thuộc quần thể di tích lịch sử Phủ Dầy tọa lạc tại xóm 2, thôn Tiên Hương, xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Có thể nói trong hệ thống thần điện Tứ Phủ, các đền điện đều có ban Công đồng nhưng riêng hẳn một ngôi đền thờ Công Đồng Tiên Thánh thì rất hiếm. Đền Công Đồng thuộc quần thể di tích lịch sử Phủ Dầy được xây dựng từ lâu đời với lối kiến trúc tinh xảo và không gian quy mô bề thế, đền nằm trên đường trục dẫn vào Phủ Chính trung tâm quần thể Phủ Dầy, và ngay bên cạnh Đình Ông Khổng.
Phủ Chính cùng đền Công Đồng là trục kết nối trung tâm, không gian chính nơi diễn ra các hoạt động lễ hội, cũng như phiên chợ Viềng được tổ chức hàng năm vào dịp đầu xuân.
2. Đền Công Đồng - Phủ Dầy gồm các ban nào?
Trong đền, ngoài ban thờ Công Đồng là chủ đạo còn có rất nhiều ban khác như: ban thờ tam tòa thánh mẫu, ban thờ Quan Đệ Nhị Giám Sát, ban thờ Tứ Vị Chầu Bà, ban Trần Triều, ban Đức Thánh Tả Lôi Công, ban thờ các quan Hoàng,....Tất cả các ngôi tượng trong đền đều được tạc rất sống động, các ban thờ đều được trang trí uy nghi.
Trong đó ba ngôi tượng Tam Tòa Thánh Mẫu mang vẻ đẹp hiền hòa của người mẹ nhưng cũng không thiếu vẻ trang nghiêm của thánh Mẫu, tạo cho người ta cảm giác linh thiêng, sùng kính nhưng lại rất thân thuộc. Ban thờ Trần Triều ở đây cũng vô cùng đẹp, uy nghi và hoành tráng. Ngoài Phủ Công Đồng thì ở đây còn có Lầu Chúa Sơn Trang được xây dựng riêng biệt, các ban thờ được bày trí đơn giản hơn nhưng cũng không kém vẻ trang nghiêm tạo cho người ta cảm giác thành kính.
3. Đền Công Đồng - Phủ Dầy, di tích văn hóa tâm linh với bề dày lịch sử gần 500 năm
Ở thời xưa Đền Công Đồng hay được gọi là Đền Trình, đây là một trong những di tích thuộc quần thể Phủ Dầy có giá trị lịch sử đặc biệt, chứng kiến sự thay đổi, sự thăng trầm của bao thế hệ người Việt. Nguyên đền được xây dựng từ thế kỷ 15, đã trải qua bao biến cố lịch sử, từ thời kỳ hòa bình cho đến những thời điểm đầy khó khăn và thách thức. Từng tấm gạch, từng viên ngói, từng nét kiến trúc đều là nhân chứng của thời gian, giữ lại câu chuyện lịch sử đặc sắc.
Đền Công Đồng đã trở thành một biểu tượng huyền bí, linh thiêng, thu hút đồng bào, đồng đền, thanh niên, đệ tử và du khách từ khắp nơi. Nơi đây không chỉ là ngôi đền thờ thánh, nơi thực hiện nghi lễ thắp hương "giỗ Mẹ" đậm đà văn hóa Việt mà còn là tâm điểm đẹp văn hóa tâm linh, là biểu tượng tinh thần của cả dân tộc.
4. Một đời tâm huyết bảo tồn và phát huy vốn văn hoá cổ của cha ông
Qua nhiều sách, báo, tạp chí viết về Đền Công Đồng - Phủ Dầy, du khách thập phương đã biết đến sự linh thiêng nhưng rất gần gũi của nơi thờ Tứ Phủ Công Đồng Các Quan. Đồng thời, người dân ở đây đã ghi nhận công lao to lớn trong việc gìn giữ, tôn tạo từ thuở xưa kia có mái đền nhỏ nhưng hương khói luôn đầy đủ, ấm cúng cho đến sau này mở rộng di tích này của nhiều thế hệ. Tính như vậy Đền Công Đồng từ khi hình thành cho đến nay cũng gần 500 năm. Đền Công Đồng trước đây chỉ là một ngôi đền nhỏ sau đó nhờ có sự đóng góp và những tấm lòng của khách thập phương, các con nhang đệ tử gần xa mà ngày càng được xây dựng và mở rộng.
Ở thế hệ hiện nay, Thủ nhang Bùi Văn Thủy đồng lòng tiếp bước cha ông, dành trọn tâm huyết vào công việc tôn tạo di tích. Những năm qua, với sự ủng hộ từ chính quyền, cơ quan chức năng địa phương, cộng đồng dân làng, đệ tử và du khách, Thủ nhang Bùi Văn Thủy đã tôn tạo cung Trần Triều, cung Công Đồng, cung Mẫu, cung Cấm, lầu chúa sơn trang,... cùng với đó là xây dựng tiền đường rộng lớn và cổng chính bề thế. Ông cũng hiến đất sở hữu để mở rộng diện tích sân vườn, xây tường bao quanh khuôn viên; Đồng thời, tạo dựng vườn hoa, trồng cây cổ thụ, cây cảnh và cây ăn quả. Đặc biệt, ông còn xây dựng các khu vực nghỉ ngơi, sắp lễ cho con nhang đệ tử và du khách trước khi họ bước vào lễ dâng lên Thánh Mẫu.
Thủ nhang Bùi Văn Thủy luôn có nhận thức sâu sắc về việc xây dựng hình ảnh Đền Công Đồng - Phủ Dầy không chỉ là một điểm du lịch tâm linh uy nghi, trang nghiêm, mà còn là một nơi có không gian rộng rãi, thoáng đãng với cảnh quan đẹp mắt để du khách có thể du ngoạn, thưởng thức và nghỉ ngơi. Ông đã dành rất nhiều tâm huyết, chăm sóc và chắt chiu để trùng tu, tôn tạo, bảo vệ di tích, để tạo ra một cảnh quan tuyệt vời cho Đền Công Đồng - Phủ Dầy.
Đối với ông, từ việc duy trì "tuần tiết lễ nghi" đến việc "thay hoa, lọc nước" hay mọi công việc hàng ngày không chỉ là để góp phần vào sự bảo tồn tín ngưỡng thờ Mẫu và di sản lịch sử văn hóa quốc gia, mà còn là để thể hiện tinh thần đạo hiếu nghĩa, đạo làm người. Sự gần gũi, ấm áp và lòng tâm huyết của thủ nhang, thanh đồng, đệ tử tại Đền Công Đồng đã tạo ra sức hút không ngừng đối với du khách thập phương.
Đền Công Đồng chắc chắn là một địa điểm không thể bỏ qua khi quý khách thập phương có duyên ghé đến Phủ Dày, hành hương lễ Mẫu mỗi dịp tết đến xuân về, chợ Viềng hay lễ hội Phủ Dãy diễn ra vào tháng 3 âm lịch hàng năm.
